De Beurs van Berlage is een rijksmonument en is de derde beurs van de stad Amsterdam. Deze Beurs was voor H.P. Berlage een uniek project waarin hij niet alleen zijn ideeën over een nieuwe bouwstijl kon laten zien, maar ook zijn visie op een rechtvaardige samenleving vorm kon geven. Dit deed hij door van het ontwerp een ‘Gesamtkunstwerk’ te maken. Samen met verschillende kunstenaars creëerde hij decoraties en sculpturen over de Nederlandse handelsgeschiedenis die door het hele gebouw te zien zijn
Onze tijdlijn
De Beurs van Hendrick de Keyser
De eerste Nederlandse beurs werd in 1602 opgericht door de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) om hun activiteiten te financieren via aandelen. Het Amsterdamse stadsbestuur liet hiervoor in 1611 een beursgebouw ontwerpen door Hendrick de Keyser, waar VOC-aandelen en later ook die van de West-Indische Compagnie werden verhandeld. Dit wordt beschouwd als de oudste aandelenbeurs ter wereld. Het gebouw aan het Rokin werd in 1835 afgebroken door verzakkingen en vervangen door de Beurs van Zocher.
De Beurs van Zocher
De Beurs van Zocher, gebouwd aan het Damrak, had een ontwerp vergelijkbaar met dat van Hendrick de Keyser: een rechthoekig gebouw met een open binnenhof en een zuidelijke ingang. Het uiterlijk, geïnspireerd door Romeinse architectuur en bijna zonder ramen, leverde de bijnaam “Mausoleum” op. Het gebouw was geen succes, en handelaren en de Kamer van Koophandel drongen aan op een nieuw beursgebouw. In juni 1884 werd een prijsvraag uitgeschreven voor een nieuw ontwerp, maar geen van de geselecteerde plannen werd gerealiseerd. Stadsarchitect Adriaan Willem Weissman stelde in 1894 een verbouwingsplan voor, maar ook dit plan werd niet uitgevoerd. Het diende later als basis voor de Beurs van Berlage, die in 1903 werd voltooid, terwijl de Beurs van Zocher datzelfde jaar werd gesloopt.
De Beurs van Berlage
Aan het einde van de negentiende eeuw was Amsterdam welvarend en groeide de bevolking. Daarom besloot het stadsbestuur in 1896 tot de bouw van een nieuwe beurs, ontworpen door architect Hendrik Petrus Berlage. Zijn opvallende ontwerp omvatte een klokkentoren met de ‘Beursbengel’. Als fervent socialist geloofde Berlage dat de beurshandel niet lang zou bestaan en ontwierp hij het gebouw als een toekomstig gemeenschapshuis, of ‘volkspaleis’. De Beurs van Berlage werd in 1903 officieel geopend door Koningin Wilhelmina.
Palazzo Pubblico
Berlage ontwierp de Beurs met het idee dat het handelsbeursgebouw verouderd en overbodig zou worden, zodat het als volkspaleis kon dienen. Meer dan een eeuw later weten we dat de geschiedenis anders is gelopen dan hij had verwacht. Het kapitalisme is niet gevallen. Toch is Berlages grootste wens voor de Beurs uiteindelijk vervuld. Na een uitdagende periode werd in 2008 besloten om het gebouw te ontwikkelen tot de ultieme ontmoetingsplek van Amsterdam, Europa en zelfs de wereld. In de geest van de ontwerper heet de Beurs van Berlage iedereen van harte welkom.
Gesamtkunstwerk
De Beursbengel
De toren sprak naar de stad gewend: Gij burgers, die daar jaagt en rent, Sta stil als ik en beidt uw tijd, Zij die geloven, haasten niet. De goede en sterke daad geschiedt Te rechter uur, den tijd ten spijt.
De toren spreekt tot iedere vreemd Die naar de stad zijn richting neemt: Sta vast als ik en duur uw uur. Wie op zijn kracht niet vol berust, Wiens ijver halfweegs wordt geblust, Houdt hier geen stand, heeft hier geen duur.
Te zien is dat het een oproep aan de inwoners van de stad is om zich niet al te druk te maken: alles komt op zijn tijd. Bezoekers wordt gemaand om standvastig te zijn en de tijd te nemen om door te zetten voor wat ze willen bereiken.
